پیر گوشی چیست ؟
حتما بارها واژه پیرچشمی یا کاهش بینایی ناشی از افزایش سن به گوشتان خورده است آیا تا به حال چیزی در مورد پیرگوشی شنیده اید؟
کاهش شنوایی از شایع‌ترین مشكلات سالمندان است كه ۹۰ درصد افراد بالای ۸۰ سال از آن رنج می‌برند و از حدود ۵۰ سالگی آغاز میگردد. فراهم كردن خدمات مناسب برای سالمندان دارای كاهش شنوایی همواره با چالش همراه بوده است و این چالش با رشد جمعیت گسترده سالمندان و تكنولوژی‌های جدید قابل دسترس، از همیشه بزرگتر و بیشتر شده است.
عده كثیری از سالمندان دارای اختلالات شنوایی به علت بیماریهای گوناگون، تصادف، قرار داشتن در معرض صدای مزاحم و روند افزایش سن، دچار كاهش شنوایی می‌شوند ولی بیشترین میزان كاهش شنوایی در آنان ناشی از روند پیر شدن است.
كاهش شنوایی معمولا باعث از دست دادن فعالیت‌های ارتباطی فرد میگردد، بنابراین بتدریج شركت آنان در فعالیت‌های زندگی كاهش می‌یابد. هم عوامل محیطی و هم عوامل فردی در پیچیده‌تر شدن این فرآیند دخیل هستند.
همه بخش‌های دستگاه شنوایی با افزایش سن دچار تغییر می‌شوند. خارجی‌ترین بخش دستگاه شنوایی شامل مجرای گوش خارجی و لاله گوش است كه افزایش سن باعث كاهش الاستیسیته و استحكام آن میگردد، همین طور چربی كانال گوش به علت كاهش ترشح سرومن از غدد مخصوص در كانال گوش كاهش می‌یابد، در نتیجه پوست خشك و آسیب‌پذیر شده و نسبت به لمس و ضربه حساس میگردد.
سرومن مجرای گوش نیز غلیظ و فشرده میگردد و در نتیجه نیاز به شستشوی گوش برای خارج كردن سرومن ایجاد می‌شود.
قسمت‌های مختلف گوش میانی اعم از پرده تمپان، زنجیره استخوانچه‌ای و عضلات و لیگامان‌های گوش میانی نیز تحت تاثیر افزایش سن قرار می‌گیرند. مطالعات صورت گرفته نشان داده‌اند كه:
– با افزایش سن، پرده تمپان سخت‌تر و نازك‌تر شده و از تراكم عروقی آن كاسته می‌شود.
– التهاب مفاصل موجب نازك شدن غضروف‌ها بین استخوانچه‌های چكشی – سندانی و سندانی – ركابی میگردد.
– عضلات و لیگامان‌های استخوانچه‌های گوش میانی تحلیل رفته و تخریب می‌گردند.
البته علیرغم تمام تغییرات ذكر شده در سیستم انتقالی صوت، تغییر چشمگیری در آستانه شنوایی فرد دیده نمی‌شود.
سومین بخش گوش، یعنی گوش داخلی نیز تحت تاثیر كهولت و افزایش سن قرار می‌گیرد. اجزای حسی، عصبی، عروقی، سلول‌های نگهدارنده و… همگی نسبت به افزایش سن حساس بوده و تحت تاثیر روند پیری قرار می‌گیرند.
ساختار گوش داخلی به روند پیری، بسیار حساس بوده و بیش از حد انتظار، سلول‌های مویی را كه واحدهای مبدل انرژی مكانیكی صوت به پدیده‌های الكتریكی قابل دریافت توسط مغز هستند، از دست می‌دهد.
گرچه كاهش تعداد سلول‌های مویی بیشتر در سلول‌های مویی خارجی و در بخش پایه‌ای حلزون شنوایی است، اما سلول‌های مویی داخلی نیز دچار تخریب می‌شوند. كاهش تعداد سلول‌های مویی خارجی در قاعده حلزون سبب كاهش شنوایی اولیه فرد میگردد.
مطالعات عصب شناختی نشان می‌دهد كه با افزایش سن، در نهایت سلول‌های عصبی شنوایی نیز در قاعده حلزون بیشتر كاهش می‌یابند و با كاهش تعداد سلول‌های عصبی شنوایی، توانایی بازشناسی گفتار در فرد كاهش می‌یابد.
انواع پیرگوشی
| پیرگوشی حسی | رویداد و آغاز این نوع پیرگوشی در هر سنی اتفاق می‌افتد، با این حال تا زمانی كه تعداد سلول‌های عصبی شنوایی دچار كاهش جدی نگردد، فرد دچار كم شنوایی بارزی نمی‌شود. كاهش سلول‌های عصبی منتشر بوده و تمام نواحی حلزون را از قاعده تا راس درگیر خواهد ساخت. كم‌شنوایی در این بیماران پیشرفت كندی داشته و این گروه از افراد برخلاف گروه قبل، استفاده مناسب و مطلوبی نسبت به گروه اول، از سمعك نخواهند داشت. کاهش جدی امتیازات درک گفتار در سکوت و در حضور نویز،یکی از عللائم مرسوم در این گروه است. |
| پیرگوشی عصبی | این نوع پیرگوشی بسیار شبیه به كم شنوایی ناشی از ضربه صوتی است. سلول‌های مویی بیشتر در بخش قاعده حلزون شنوایی كاهش می‌یابند و معمولا محدوده فركانسی گفتار درگیر نمی‌شود و فرد در شنیدن صدای افراد با شدت متوسط مشكل خاصی نشان نمی‌دهد. كاهش شنوایی در این افراد به صورت پیشرونده اما بسیار تدریجی است. امتیازات شناسایی گفتار در این افراد كاهش می‌یابد. این افراد می‌توانند به خوبی از سمعك استفاده مناسب داشته باشند. علائم مربوط به رکروتمنت در بسیاری از مبتلایان این گروه، قابل مشاهده است و در تنظیمات سمعک، باید مدنظر باشد. |
| پیرگوشی عروقی | این پیرگوشی همراه با تخریب نوار عروقی است. در این نوع از پیرگوشی، بافت عروقی و سلول‌های آن كاهش می‌یابند. این افراد علیرغم افت شنوایی در حد ملایم تا متوسط، امتیازات تشخیص گفتاری خوب و متناسب با افت شنوایی خود نشان می‌دهند، لذا این افراد نیز می‌توانند استفاده مناسبی از سمعك داشته باشند. |
| پیرگوشی مكانیكی | در این نوع پیرگوشی، افت شنوایی در فركانس‌های بالا دیده می‌شود. این پیرگوشی همراه با كاهش سلول‌های عصب شنوایی و تا حدی سلول‌های مویی شنوایی و تخریب قسمت‌هایی از نوار عروقی شنوایی است. این نوع كم شنوایی سرعت رشد و پیشرفت بسیار كندی دارد و به دلیل ضعیف بودن تمایز گفتار در این افراد، می‌بایست تجویز سمعك با احتیاط و دقت ویژه صورت گیرد… |
| پیرگوشی آمیخته | این نوع پیرگوشی در برگیرنده دو یا چند نوع از پیرگوشی‌های ذكر شده در قبل است. نوع و الگوی كم شنوایی در این ضایعه بستگی به تركیب انواع مختلف پیرگوشی با یكدیگر دارد، (مثلا پیرگوشی حسی و عروقی یا پیرگوشی حسی و مكانیكی) شنوایی این افراد یا به صورت مسطح بوده و با شیب بسیار ملایمی در فركانس‌های بالا به صورت نزولی خواهد داشت. |
| پیرگوشی هایپراستوز | این نوع از پیرگوشی ناشی از رشد غیرطبیعی استخوان در مجرای شنوایی داخلی است كه در آن سلول‌های عصبی شنوایی فشرده و تخریب می‌گردند. باید توجه داشت كه تقسیم‌بندی‌های دیگری نیز برای انواع پیرگوشی در منابع مختلف علمی ذكر شده است. |
«تاثیر افزایش سن بر سیستم اعصاب مركزی»
افزایش سن، سیستم اعصاب مركزی بخصوص سیستم اعصاب شنوایی مركزی را متاثر می‌سازد و این تاثیر به صورت كاهش كلی در تعداد سلول‌های عصبی، تغییر در اندازه تنه سلول عصبی یا هسته آن، تحلیل انشعابات سلولی، كاهش سلول‌های عصبی در قشر مغز و غیره است.
باید توجه داشت كه علاوه بر تخریب ناشی از افزایش سن، عوامل بسیار دیگری نیز در ایجاد كم شنوایی در افراد مسن دخیل هستند. برخی از این عوامل عبارتند از: قرارگیری در معرض اصوات شدید و صدای مزاحم، عوامل ژنتیكی مختص هر فرد، عفونت‌ها، ضربات، اختلالات متابولیكی بدن مثل مشكلات كلیه و بیماریهای عروقی و یا مصرف داروهای سمیت‌زا برای گوش مانند آمینوگلیكوزیدها، اسیداتاكرینیك و سالیسیلات‌ها.
با توجه به شیوع بسیار زیاد بیماریهای قلبی – عروقی در بین افراد مسن بویژه در كشورهای در حال توسعه، تحقیقات بسیاری در مورد رابطه این بیماری‌ها و مشكلات شنوایی صورت گرفته است و دیده شده كه در گروه بزرگی از افراد مسن كه تحت تاثیر صدای مزاحم و اصوات محیطی شدید قرار نداشته و دچار سایر اختلالات متابولیك نیز نبوده‌اند، بین اختلالات قلبی – عروقی و كم شنوایی ارتباط وجود دارد. اختلالات قلبی – عروقی عمدتا بر روی شنوایی در فركانس‌های پایین اثرگذار هستند.
«تاثیر تغییرات سنی بر آستانه‌های شنوایی صوت خالص و درك گفتار»
افزایش سن موجب كاهش شنوایی هم در محرك‌های گفتاری و هم اصوات خالص میگردد. مطالعات ثابت كرده است كه با افزایش سن، آستانه‌های شنوایی در ناحیه فركانسی بالای ۱۰۰۰ هرتز كاهش بیشتری دارد. كم‌شنوایی به صورت دوطرفه بوده و در هر دو گوش تقریبا به یك اندازه است.
مطالعات نشان داده‌اند كه حساسیت شنوایی در آقایان بیشتر در فركانس‌های بالا و در خانم‌ها بیشتر در فركانس‌های پایین ایجاد می‌شود و میزان كلی افت شنوایی در آقایان نسبت به خانم‌ها معمولا بیشتر و در حد ملایم تا متوسط به شدید است.
اكثر افراد مسن در درك گفتار به خصوص در حضور اصوات محیطی مزاحم مشكل دارند. درصد میزان مشكل درك گفتار در افراد مسن با هر دهه افزایش سن دو برابر میگردد. به طوری كه میانگین آن در سن ۶۰ سالگی ۱۶ درصد، در سن ۷۰ سالگی ۳۲ درصد و در ۸۰ سالگی ۶۴ درصد است.
با این حال میزان درك گفتار در افراد بالای ۶۰ سال نیز ممكن است بسیار متفاوت باشد. فرضیه‌های بسیاری در این رابطه وجود دارد كه مهم‌ترین آنها عبارتند از فرضیه كم شنوایی محیطی مبنی بر وجود اشكال در سیستم شنوایی محیطی اعم از گوش خارجی، گوش داخلی و عصب هشتم، فرضیه كم شنوایی مركزی كه دلیل اختلال را وجود مشكل در راه‌های ساقه مغز و قشر شنوایی می‌داند و فرضیه شناختی كه مراكز بالاتر راه‌های شنوایی كه مسئول پردازش، ذخیره، نگهداری و بازیافت اطلاعات در قشر مغز هستند را دارای اختلال می‌داند.
«غربالگری شنوایی در افراد سالمند»
همانند تمامی انواع بیماری‌ها، در كم‌شنوایی نیز تشخیص به موقع و مداخله مناسب از اهمیت خاصی برخوردار است تا بتواند از بروز اختلالات روانی چون افسردگی و اختلالات تایید شده شناختی چون آلزایمر واختلالات توجه-حافظه و کاهش سرعت پاسخدهی و … پیشگیری کند. غربالگری شنوایی راهی برای تشخیص به موقع و مداخله زودهنگام و تجویز سمعك است. اما متاسفانه تنها تعداد اندكی از افرادی كه در غربالگری شنوایی رد می‌شوند و نیاز حتمی به بررسی‌های دقیق‌تر دارند برای ارزیابی تكمیلی شنوایی و یا دریافت سمعك مراجعه می‌كنند.