برچسب: بیماری سرگیجه

بیماری های دستگاه تعادلی گوش

بیماری های متداول دستگاه تعادلی گوش

برخی بیماری های سرگیجه و تعادل مرتبط با دستگاه شنوایی اعم از گوش میانی، گوش داخلی و اعصاب شنوایی و تعادل که بیشترین شیوع را دارند، در ادامه مورد اشاره قرار گرفته اند. سرگیجه های ناشی از گوش یا بخش دهلیزی گوش، عموماً سرگیجه های دورانی و شدیدی هستند که نیاز به بررسی، ارزیابی سرگیجه و انجام اقدامات توانبخشی و درمان سرگیجه دارند.

لابیرنتیت

عفونت گوش داخلی است. معمولا همراه یا پس از عفونت دستگاه تنفسی مانند سرماخوردگی رخ می‌دهد. گاهی پس از عفونت گوش میانی ایجاد می‌شود. ویروس یا باکتری به گوش داخلی حمله می‌کند. فرد دچار سرگیجه ی شدیدی شده که چند روز طول می‌کشد و با تهوع و استفراغ همراه است. علاوه بر علایم تعادلی، فرد دچار کم شنوایی نیز هست.

نوریت دهلیزی

اختلال التهابی در بخش دهلیزی عصب ۸، ناشی از ویروس می باشد و منجر به سرگیجه ی چرخشی شدید همراه با تهوع، استفراغ، بی ثباتی به هنگام راه رفتن (با تمایل به افتادن به سمت درگیر) و نیستاگموس افقی چرخش در جهت سالم، می گردد. دیرش علائم روزها تا هفته ها پایدار خواهد بود. درمان دارویی این اختلال ،شامل درمان علامتی از طریق داروهای ضد سرگیجه (دیمن هیدرینات) طی ۳ روز اول و درمان علتی با هدف از بین بردن عامل عفونی است . در صورت باقی ماندن علائم ، اجرای تمرینات توانبخشی دهلیزی برای کمک به جبران مرکزی و بازیابی تعادل پوسچرال توصیه می گردد. نوریت دهلیزی غالباً همراه با یا پس از عفونت دستگاه تنفسی فوقانی یا پس از این عفونت رخ می‌دهد. در نوریت، علایم شنوایی وجود ندارد.

ضربه به سر

ضربه به سر بسیار شایع است و می‌تواند علایم و بیماری‌ های مختلف در دستگاه عصبی ایجاد کند. یکی از این علایم، احساس گیجی است. ضربه و صدمه به سر تنها در تصادفات رخ نمی‌دهد بلکه در میان ورزشکاران به وفور وجود دارد. گزارشات نشان می‌دهد توانبخشی دهلیزی در افراد دچار آسیب به سر باید مدت طولانی‌تری اجرا شود. ضربه به سر در میان ورزشکاران بسیار شایع است. ضربه به سر می‌تواند به ساختارهای محیطی یا مرکزی دهلیزی، گردن و دستگاه عصبی صدمه وارد کند.

این افراد حتی در سطح علائم، اغلب از بی ثباتی، گیجی و ناتوانی شدید در راه رفتن رنج می برند. شیوع گیجی و عدم تعادل به دنبال ضربه به سر ۴۰٪ تا ۶۰٪ گزارش شده و شیوع آن در زنان بالاتر است. از علائم دیگر می‌توان به سبکی سر، سردرد، توهم جابجایی، عدم تعادل، تهوع و استفراغ اشاره کرد که می تواند عامل ناتوانی در اجرای فعالیت های روزمره باشد. طی هفته اول شیوع سردرد ۹۰٪ و طی ماه اول ۲۵٪ است. بنابراین اغلب علائم طی هفته ی اول کاهش می یابد اما در صورت طولانی شدن علائم می تواند به اختلالات مقاوم به درمان تبدیل شود. این افراد به شدت به ورودی های بینایی، برای حفظ تعادل وابسته می شوند. سرعت راه رفتن آنها کم و گام هایشان کوتاه است. نوسانات آنها در محور داخلی-خارجی بیشتر از حد طبیعی و در محور قدامی-خلفی کمتر است که در آزمون پوسچروگرافی خودنمایی می کند. توانبخشی و توجه به ناتوانی حاصل از صدمات ضربه ی مغزی ضروری تر است. ارزیابی های بالینی برای ورود به برنامه ی توانبخشی به شدت آسیب، شکایات پزشکی و سن بیمار وابسته است. اغلب این ارزیابی ها به تغییرات ظریف در تعادل حساس نیستند.

سرگیجه‌ی وضعیتی خوش خیم

سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV) وقتی ایجاد می‌شود که ذرات کلسیمی خاص (کریستال) اتولیت کنده شده و وارد مجاری نیم دایره‌ای می‌شوند. BPPV بیماری شایعی است بخصوص در افراد مسن یا افرادی که سابقه‌ی ضربه به سر دارند. ۵۰% افراد بالای ۶۵ سال که از گیجی و سرگیجه شکایت دارند، دچار BPPV هستند.

کریستال‌ ها در کانال نحوه‌ ی حرکت مایع در کانال را تغییر می‌دهند پس اطلاعات کاذبی در مورد حرکت سر به مغز می‌ فرستند‌. این مسئله می‌تواند باعث علایم گیجی و سرگیجه با تغییر موقعیت سر شود. اکثر افراد دچار BPPV با غلت خوردن در رختخواب، دراز کشیدن، ایستادن، خم شدن و به بالا نگاه کردن دچار سرگیجه می‌شوند. این علایم اغلب کمتر از ۱ دقیقه طول می‌کشد. عدم تعادل بخصوص حین راه رفتن دیده می‌شود. برای تشخیص این بیماری از مانور خاصی تحت عنوان هالپایک استفاده می‌شود.

درمان‌ های خاصی برای BPPV وجود دارد که عبارتند از مانور Epley و مانور Semont و تمرینات برندت-داروف (Brandt-Daroff). تمرین برندت-داروف در بیماران دچار سرگیجه همراه با ترس و اضطراب نیز مفید است. تمرینات درمانی BPPV، کیفیت زندگی بیمار را افزایش داده، خطر افتادن و رخداد سرگیجه با حرکت سر را کاهش می‌دهد.

بیماری منییر

بیماری منییر یا هیدروپس آندولنف زمانی ایجاد می‌شود که فشار مایعات گوش داخلی افزایش پیدا می‌کند. این مسئله ممکن است به دلیل افزایش ترشح مایعات یا مشکل در باز جذب آن باشد. در این بیماری، سرگیجه‌ های حمله‌ای، تهوع و گاهی استفراغ رخ داده و سرگیجه، چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد. در اوایل بیماری، فرد تنها در حین حمله کم شنوایی دارد و در مراحل پیشرفته‌ تر، کم‌ شنوایی دائمی می‌شود. کم‌ شنوایی در حین حمله بدتر می‌شود و فرد حس پری گوش و وزوز دارد. آزمون ECochG در تشخیص بیماری نقش مهمی دارد.

در بیماران منییری یا هر بیماری که دچار نوسان عملکرد دهلیزی است، هدف ما تغییر عملکرد دهلیزی بیمار نیست بلکه بیمار باید انتظار گیجی را داشته، آن را پیش‌بینی کند و محیط امنی برای خود بسازد . مقاله تخصصی در مورد این بیماری را می توانید در بخش بیماری های سایت ایرانیان مطالعه کنید.

بیماری‌های مرکزی و مغزی

اختلالات دهلیزی مرکزی کمتر متداول هستند و به توانبخشی، چندان پاسخ نمی‌دهند. علایم در اختلالات دهلیزی مرکزی اغلب دائمی هستند.

متداول‌ترین اختلال مرکزی، گیجی میگرن است. میگرن انواع مختلفی دارد و گاهی حتی بدون سر درد وجود دارد. میگرن دهلیزی علایمی مشابه بیماری منییر دارد اما فرد به داروهای منییر جواب نمی‌دهد. شیوع میگرن از منییر بیشتر است. اکثر کودکان دچار گیجی، میگرن دارند. بالاترین سن شیوع آن بین ۳۰ تا ۴۵ سالگی است. برخی از این بیماران گیجی یا سرگیجه، عدم تعادل و حساسیت به حرکت دارند. درمان میگرن هم رفتاری و هم دارویی است. درمان رفتاری شامل آموزش به بیمار برای داشتن الگوی خواب منظم، کاهش استرس، رژیم میگرن (اجتناب از شکلات، پنیر) و حذف کافئین (مانند قهوه) است. داروی آسپرین، استامینوفین، ایبوبروفن و … برای رفع حملات استفاده می‌شود. پروپرانول، داروهای ضد افسردگی، و مسدودکننده‌های کانال کلسیم و … برای جلوگیری از حملات بکار می‌روند.

مالتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS) بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی شروع می‌شود. در ۵% افراد خود را با سرگیجه نشان می‌دهد. ۵۰% افراد، در طول دوره بیماری خود دچار سرگیجه می‌شوند. گاهی علایمی مشابه اختلال دهلیزی دیده می‌شود. فرد علاوه بر گیجی، علایم عصبی دیگر را نیز نشان می‌دهد.

پیش سنکوپ، اختلال مرکزی دیگری است که زمانی رخ می‌دهد که خون کافی به دستگاه عصبی نمی‌رسد. علل متداول آن عبارتند از هایپر ونتیلیشن، کاهش فشار خون وقتی فرد ناگهانی می‌ایستد، کاهش خروجی قلبی، اضطراب یا اختلال ترس، کاهش قند خون و سمیت دارویی. گاهی گیجی (بدون سرگیجه‌ی واقعی) به دلیل دیابت، کمبود ویتامین B₁₂، تحلیل مخچه، پارکینسون و مواردی از این قبیل رخ می‌دهد.

اشکال در خون‌ رسانی شریان گردنی-قاعده‌ی جمجمه، نیز باعث حملات سرگیجه می‌شود که اغلب همراه با تهوع و استفراغ است. اغلب، افراد سایر شکایات مرکزی مانند کم‌بینایی، دوبینی، ناگهان افتادن، عدم ثبات، عدم هماهنگی، ضعف اندام‌ها یا گیجی نیز دارند. درمان در ابتدا با مصرف آسپرین است. درصورتی که بیمار به درمان پاسخ ندهد از درمان‌ های قوی‌تر استفاده می‌شود.

سندرم بخش جانبی بصل‌النخاع یا سندرم والنبرگ، در اثر انسداد شریان مخچه‌ای خلفی تحتانی ایجاد می‌شود. این اختلال، سرگیجه و انحراف چشم می‌دهد. فرد در درک خط عمود دچار مشکل شده و نیمی از صورت لمس می‌شود. این اختلال روی حنجره اثر گذاشته و حس درد و حرارت کاهش می‌یابد. گاهی علایمی شبیه درگیری دستگاه دهلیزی وجود دارد.

سندرم پل‌مغز، در اثر انسداد شریان مخچه‌ای قدامی تحتانی ایجاد می‌شود. این شریان منشأ شریان گوش داخلی است. از علایم این بیماری، سرگیجه، وزوز و کم شنوایی در سمت درگیر، بی‌حسی نیمی از صورت و کاهش حس در نیمی از بدن است.

سکته‌ی مخچه‌ای علایم مشابه درگیری گوش داخلی دارد. مشکل در راه رفتن در این اختلال شایع است.

بدشکلی Arnold chiari، کم شنوایی حسی عصبی، سردرد، مشکل راه رفتن و عدم تعادل، مشکل در بلع و مشکل در برخی اعصاب جمجمه‌ای نشان می‌دهد. فرد در تعقیب اهداف بینایی و حرکات چشمی اشکال دارد.

سرگیجه صرعی، نادر است و توسط حملات سرگیجه که چند دقیقه طول می‌کشد، روشن می‌شود. فرد در بلع مشکل داشته و آگاهی خوبی از جهت‌گیری بدن در فضا ندارد. فراموشی مشاهده می‌شود. اضطراب و ترس از افتادن، نتایج درمان توانبخشی را کاهش می‌دهد .

اختلال دو طرفه‌ی دهلیزی

متداول‌ترین علل اختلال دهلیزی دو طرفه مصرف داروهای سمی مانند جنتامایسین است. در این حالت هر دو گوش داخلی عملکرد خود را از دست می‌دهند. فرد سرگیجه‌ی چرخشی ندارد اما ضمن حرکت دادن سر، بینایی تار می‌شود و فرد دچار بی ثباتی می‌شود.

شگستگی مجرای نیم دایره‌ای فوقانی

در این اختلال سوراخ کوچکی در استخوان مجرای نیم دایره‌ای فوقانی وجود دارد. سرگیجه و تاری دید در پاسخ به اصوات بلند یا اعمال فشار در گوش میانی یا افزایش فشار جمجمه مشاهده می‌شود. فرد ممکن است وزوز، حساسیت به صدای درون بدن و کم شنوایی داشته باشد. این بیماری تنها با اسکن مغز تشخیص داده می‌شود. آزمون VEMP در غربالگری و تشخیص اولیه‌ی بیماری موثر است .

فیستول پری لنف

در این اختلال سوراخ یا راه ارتباطی کوچکی میان گوش میانی و داخلی ایجاد شده و امکان دارد مایعات گوش داخلی به گوش میانی نشت کند. فرد ممکن است پس از ضربه، بلند کردن اشیاء سنگین، مسافرت با هواپیما، عفونت گوش میانی دچار این اختلال شود. گاهی در اثر در رفتگی استخوانچه‌ی رکابی از دریچه‌ی بیضی رخ می‌دهد. فرد از سرگیجه (بخصوص در تغییر موقعیت‌های سر) شکایت دارد. در این اختلال، گیجی و عدم تعادل همراه با تاری دید، گزارش می شود . فرد به صدای بلند حساسیت دارد.

برگرفته از مقاله: سرگیجه و دستگاه دهلیزی: از تشخیص تا درمان

(فرزانه ضمیری عبداللهی. دانشجوی دکترای تخصصی شنوایی شناسی)